BEBEK TANTRUMLARI / ÖFKE NÖBETLERI
Daha önce bahsetmiştim ACE (Adverse Childhood Experiences Studies) çalışması ortaya koyuyor ki, çocukluk travmalarının ya da diğer ismiyle olumsuz çocukluk deneyiminlerinin %46’sının kaynağının ebeveyn ve çocuk arasındaki iletişim hatalarından kaynaklanıyor. Üstelik bu oran cinsel ya da fiziksel istismardan önce geliyor. Yani çocuğumuzla geliştirdiğimiz bağ ve iletişim biçimimiz çok ama çok önemli.Ama bazan çocuklar bizi gerçekten çok zorlayabiliyor… Vuruyorlar, Tekmeliyorlar, Tırnaklıyorlar, Isırıyorlar… Peki küçük çocuklar neden agresifleşir? Ortamı sakinleştirmek içinbazı öneriler sıralayacağım…Küçük çocukların çoğu, zaman zaman agresifleşir. Bu sizin kötü bir ebeveyn olduğunuz anlamına gelmez ancak sizin için harekete geçme çağrısıdır. Evet, bazen minik, tatlı bebeğiniz bir baş belasına dönüşebilir. Ama agresif küçük bir çocuk üç yaşına kadar kötü ya da itaatsiz değildir. Aslında size bir şey anlatmaya çalışıyor ve henüz etkili bir iletişim için, dil becerileri ve duygusal alışkanlıkları gelişmemiştir. Ya da onları dinlediğinizi ve anladığınızı hissetmiyorlar bu yüzden de şiddet dikkatinizi çekmenin en etkili ve tek yolu oluyor.Küçük çocuklardaki agresyon genellikle, makul (yemek yeme, dikkat çekmek, sarılmak ) ya da değil (başkasının oyuncağı, tehlikeli bir şey, şeker vb) istediklerini şeyi elde edemediklerinde olur. Bu noktada bağlam önemlidir. Tahmin edileceği gibi, bebekler yorulduğunda, endişeli olduğununda, iyi hissetmediğinde, açken ya da başka bir şekilde stresli kaynağına maruz kaldığında saldırgan olma eğilimindedir. Çocuğun gözünden bakıldığında, bu öfke patlamaları, çocuğun güçsüzlüğü göz önünde tutulursa son derece makul bir tepkidir. Başka ne yapabilirler ki ?Peki çocuğunuz kontrolü kaybettiğinde bunu nasıl karşılayacaksınız ?Hemen belirteyim cezalandırmak ya da ayıplamak hiçbir işe yaramıyor. Hatta, siz de öfkelendiğinizde ve duruma sabırsızca yaklaştığınızda işler daha da kötüleşiyor. Böyle bir tavır sergilediğinizde, öfkenin ve sabırsızlığın bu biçimde dışa vurumunu pekiştirdiğiniz gibi, çocuğun kötü davranışına yol açan hüsranı arttırmış oluyorsunuz.Bir çocuk şiddet eğilimi gösterdiğinde, çocuğun düşündüklerini ve hissettiklerini anlamalarına ve iletişim kurmalarına yardımcı olmak için ve ayrıca ebeveynliğinize ince ayar yapmak için harika bir fırsatınız olur. Çocuğunuzun saldırgan davranışını karşılama biçiminiz iyi bir öğrenme anına dönüşebilir. Böylece yüksek olasılıkla siz de mizah ve bakış açınızı koruyarak, akıllıca ve nazik davranmış olursunuz. Aşağıda size yardımcı olabilecek bazı müdahaleleri sıralayacağım:
- Dikkatinizi çocuğa verin. Çocuğunuzla birlikteyken elektronik cihazlardan mümkün olabildiğince kaçının. Bir şey söyledikleri veya yaptıkları zaman, dikkatli bir şekilde yanıt verin, böylece ilginizi çekmek için iletişimi tantrumlarla ve saldırganlıkla yükseltmek zorunda kalmazlar.
- Çocuğunuza sıklıkla temas edin. Gün boyunca sıcak ve yakın kucaklaşma zamanları ve alanları sağlayın. Sevginizi aktif ve sık olarak gösterin.
- Oynamak, uyumak ve yemek için görsel bir program hazırlayın. Güvenilir ve uygulanabilir bir program, çocuğun dünyanın güvenli ve öngörülebilir olduğunu hissetmesine yardımcı olur. Aynı zamanda fiziksel ihtiyaçlarının karşılandığı bilincini artırır. Beden ve dürtülerini daha fazla anlamasını sağlamak için proaktif bir adımdır.
- Saygı. Çocuğun bu öfke nöbetlerine ve dürtülerine saygı gösterin; saygı çocuğun hislerini paylaşmasını kolaylaştırır.
- Makul küçük seçimler yaratın. Çocuğunuza makul derecede, yapabileceğiniz kadar kontrol ve çok seçenek verin. Örneğin, “Ayakkabılarını giymenin zamanı geldi. Kendin mi yapmak istiyorsun yoksa yardım ister misin? ”, “Köftenin yanına yoğurt mu istersin domates mi?”, “Bir kitap seçebilirsin, ben de sana okurum”.
- Farklı uyarım çeşitleri sağlayın. Bazen çocuklardaki saldırganlık can sıkıntısını yansıtır. Çocuğunuzun farklı türde ve yeterince (müzik, fiziksel, entelektüel, sosyal, görsel vb) uyaran aldığından emin olun.
- Aktif oyun için yeterli zaman sağlayın. Oyun ve hareket çocuğun sağlıklı gelişimi için çok önemlidir. Örneğin, iki yaşındaki bir çocuk her gün üç saat aktif fiziksel egzersize ihtiyaç duyar. İdeal olarak, bunun büyük bir kısmının açık havada gerçekleşmesi gerekir. Tantrumlar bazen daha fazla fiziksel aktiviteye duyulan ihtiyacı yansıtır. Temiz havada, bir topu tekmelemek ya da koşmak onu rahatlatabilir.
- Uyumlu bir ortam yaratmaya çalışın. Çocuklar, çevrelerinde neler olup bittiyorsa onu taklit eder. İstedikleri şeyi elde etmek için vuran çocuklarla zaman geçiriyorlar mı? Evde veya anaokulunda yaşayabilecekleri endişeler veya gerginlikler var mı? Evdeki iletişim modeli nasıl? Yüksek sesli tartışmaları kastetmiyorum bile, örneğin “Yemek hazır!” diye bağırarak iletişim kuruyor musunuz?
- Rol oyunu; farklı olasılıklar yaratın. Sakin bir anda ve sevecen bir şekilde, son zamanlarda yaşadığınız şiddet içeren bir olayı yeniden canlandırın. Olayla ilgili şiddet, saldırganlık veya öfke dışındaki olasılıklar ve iletişim örnekleri hakkında onu sizinle birlikte düşünmeye teşvik edin. Bu, hislerle ilgili sözcük bulma ya da bir yastığa vurma olabilir. Ardından rolleri tersine çevirin, böylece agresif çocuğu siz oynuyorsunuz ve çocuğunuz ebeveyn rolünü oynuyor. Çok küçük çocukların bile, yetişkinlerin asla düşünemeyeceği, nefis yaratıcı alternatiflerle karşılaştıklarını görüyoruz.
- Şiddet yerine bazı iyi kısa alternatiflerin görsel bir listesini hazırlayın. Çocuğunuzdan da öneri isteyin. Çocuğunuzun vurmak, tekmelemek vb yerine kelimeleri kullanmayı öğrenmesine yardım edin. Örneğin:
- Uzaklaş. Çocuğunuza, birinin ona kötü davrandığını hissettiğinde uzaklaşmasını öğretin. “Onları senden uzaklaştırmak istemiyorsun, ama ikiniz de çok öfkelendiyseniz, uzaklaşmak senin ya da onun tırmalanmasından daha iyi bir fikir olabilir.”
- Ona sessiz bir köşe yaratın. Çocuğunuzun, vurması vb. gerekiyormuş gibi hissettiğinde gitmeyi seçebileceği özel bir köşe yapın. Kitap, oyuncak veya doldurulmuş oyuncak hayvanları orada bulundurabilirler. Özel bir battaniyeye veya başka bir nesneye sahiplerse, onu sessiz köşeye götürmelerine izin verebilirsiniz. Agresif olduklarında sessiz köşeye gitmek isteyip istemediklerini sorabilirsiniz. Ancak sessiz köşeye gitmeyi kesinlikle bir tür ceza olarak yapmıyoruz. Bu köşe, düşüncelerini toplamak ve duygularını kontrol altına almak için yeni ve huzurlu bir yer olarak deneyimlenmeli.
- Fiziksel olun. Bazı küçük çocuklar saldırganlıkta fiziksel alternatiflerden yararlanır. Sakin bir anda, çocuğunuzun sevdiği bazı seçenekleri öğrenin. Bu bir vurma yastığı, havaya yumruk sallarken zıplamak, öfkeli bir dans yapmak ya da eğilip ayak parmaklarına dokunmak bile olabilir.
- Bir ejderha gibi nefes ver. Çocuğun sakince derin bir nefes almasını, bu nefesi biraz tutmasını sonra bu nefesi yavaşça vermesini istiyoruz. Bunu bir oyuna dönüştürebilirsiniz:“Hadi şimdi bir ejderha gibi nefes alalım. Büyük bir ateş yapacağız, şimdi daha da büyük bir nefes al, nefesi biraz tut, ve şimdi bütün ateşi üfleyelim.” diyebilirsiniz ya da köpüklü balon üfleme oyunu yapabilirsiniz.
- Yardım isteyebilirsin. Çocuğunuzun öfke nöbetlerini ya da saldırgan dürtülerini yardım isteğine dönüştürmesini sağlayın. Bir kod geliştirebilirsiniz, böylece şiddete başvurmak yerine bunu önlemek için yardımınızı isteyebilir. Bu, “Sarılmaya ihtiyacım var” ya da “Kızgın ejderhaları yakaladım” olabilir. Kod hayal gücünüze kalmış. Sonra çocuk kodu kullandığında, ona sarılmaya ve neler olup bittiğini dinlemeye hazır olduğunuzdan emin olun.
- Kendinize iyi bakın. Çocuğa kendi duygularını ve davranışlarını düzenlemeyi öğretmenin en iyi yolu, kendinizin de iyi bir duygusal öz-düzenleme modeli olmasıdır. Kendi duygularınızı yönetmenin yollarını bulun, böylece sakin, düşünceli ve saygılı bir davranış modeli gösterebilirsiniz. Çocuğunuza bağırmayın. Öfke ve bağırma aynı zamanda, iri bir yetişkinin küçücük bir çocuğa zorbalığıdır, bunun da bir saldırganlık biçimi olduğunu unutmayın.
- Çocuğu ayıplamayın ya da tantrum sırasında başka bir yetişkinin ayıplamasına imkan vermeyin. Unutmayın, daha iyisini öğrenene kadar bu öfke nöbetleri onun iletişim kurma yolu. Kendini, duygu ve düşüncelerini ifade edebilmesini istiyoruz ama ayıplama ona sadece kendini ifade etmenin onaylanmayan bir şey olduğunu öğretir.
- Yardım almak. Eğer küçük çocuğunuzun saldırganlığı ile başa çıkma, onu engelleme ya da şiddete maruz kalma konusunda hala rahatsız ediyorsanız, ya da çocuğunuz üç ya da daha büyük bir yaştaysa ve hala kontrolden çıkmış davranıyorsa bir profesyonele danışmanın zamanıdır. Öfke ve şiddet ile ilgili bazı olgular profesyonel yardım gerektirebilir.
Ece Türkmut Dere