Çok Fazla Farkındalık Ruh Sağlığınızı Kötüleştirebilir

Çok Fazla Farkındalık Ruh Sağlığınızı Kötüleştirebilir

Farkındalık ve meditasyon, stresten depresyona kadar her şeyi iyileştiren zihinsel sağlık için her derde deva bir uygulama gibi ortaya çıktı. Ancak araştırmacılar uygulamanın daha az olumlu tarafıyla da yüzleşiyor.

Meditasyonun olumsuz etkileri olabilir, bazı kişilerin yeniden travmatize olması ya da  fonksiyon sorunu yaşamasına neden olabilir.

Bu deneyimlerden bazılarını inceleyen bir çalışmada, farkındalık uygulayan katılımcıların %6’sı olumsuz yan etkiler bildirmiş, %14‘ü ise bir aydan fazla süren yıkıcı yan etkiler bildirmiştir. Bu çalışma Mayıs ayı ortasında Clinical Psychological Science dergisinde yayınlandı.

Brown Üniversitesi’nde araştırma baş yürütücüsü,  sinir bilimci ve profesör olan Willoughby Britton, bu sonuçları değerlendirirken sonuçların meditasyonun “kötü” olduğunun kanıtı olarak değil ama meditasyona incelikli bir şekilde bakmanın önemli olduğunu vurguluyor: “Bu çalışmadaki insanlar için, [farkındalığın] depresyon üzerinde büyük ölçüde olumlu bir etkisi oldu. Aynı kişide aynı anda olumlu ve olumsuz etkiler yaratabilirsiniz. Ayrıca olumsuz bir etki, farklı zamanlarda olumlu olabilir.” diyor.

 

Meditasyonun Olumsuz Yan Etkileri

Araştırmacılar farkındalık temelli programların (MBP’ler) olumsuz etkilerine odaklandılar.

Daha önce Ağustos 2020’de yapılan bir incelemede, farkındalık üzerine yapılan 7.000 araştırmadan yalnızca %1’inin bu olumsuz deneyimleri incelediği ortaya çıkmıştı. Bu az miktardaki araştırma zararın ölçülmesinin zor olmasından da kaynaklanıyor olabilir.

Britton, “İnsanlar size uygulamanızdan zarar gördüklerini söylemek istemiyor. Yalan söylemeyi tercih ediyorlar. Ve terapist / kolaylaştırıcı bunu duymak istemiyor. Araştırmacı da duymak istemiyor. Neredeyse hiç kimse bu konu hakkında konuşmak istemiyor. Bu sessizlik, kalıcı zarar verebilir ve bireyleri nasıl ve nerede tedavi görecekleri destek alacakları konusunda kafa karışıklığı icinde bırakabilir.  Gerçek hayatta ciddi sonuçlar doğurabilir.” diyor.

Bu çalışma için araştırmacılar, farkındalık temelli programlarda meditasyonla ilgili olumsuz etkileri incelemek için 24 güncel zarar izleme kılavuzunu takip etmişler. Araştırmacılar bunları, farkındalık temelli bilişsel terapinin 8 haftalık üç çeşit programına katılan 96 kişilik bir grup üzerinde test etti.

Katılımcılar, ABD’de genellikle bu tür bir destek arayan kişileri temsil ediyordu; çoğunlukla orta yaşta, hafif kaygı, depresyon ve stresle baş etmeye çalışan kadınlar.

Programların sona ermesinden üç ay sonra araştırmacılar katılımcılarla röportaj yaparak MBP sonrası deneyimlerini sordular.

96 katılımcının %58‘i, sürekli aşırı duyarlılık ve aşırı uyarılmadan,  kabuslara, tetiklenmelere ve yeniden travmatizasyon deneyimlemeye kadar uzanan meditasyonla ilişkili en az bir olumsuz etki bildirdi. Buna benzer etkiler deney öncesi bildirilmemişti. 

Katılımcıların %37′sinde meditasyonla ilgili olumsuz etkilerin günlük işleyiş üzerinde olumsuz etkilerini bildirmiştir; Yaklaşık %6‘sı bir aydan fazla bir süre boyunca “kalıcı kötü etkiler” yaşamıştır.

Bildirilen en ciddi ve yaygın (yeni) olumsuz etkiler arasında şunlar yer almaktadır:

• Düzensiz uyarılma (enerji sorunları; uyku/uyanıklık döngülerinin bozulması)
• Endişe
• Ayrışma belirtileri (dissosiasyon)
• Duygusal küntleşme 
• Geçmişe dönüşler (flashback)
• Bozulmuş yürütücü işlev bozukluğu (karar verme sorunları, hafıza kayıpları, bilişsel bozukluklar vb.)
• Sosyal çekilme
• Algısal aşırı duyarlılık

Yine de bir yan etki farklı zamanlarda hem iyi hem de kötü olabilir. Örneğin algısal aşırı duyarlılığı ele alalım. Bazen dünyaya dair algınız büyüdüğü için bu size harika gelebilir. Britton, “Fakat bazen uyumaya çalışırken saatin tik taklarını duymayı bırakamadığınızda bu durum değişebilir” diyor.

 

İnsanlar Neden Bu Etkileri Yaşıyor?

Britton, insanların meditasyon ve farkındalığa karşı neden kısa veya uzun vadeli olumsuz tepkiler yaşadıklarını anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğunu söylüyor. Ancak bazı teoriler var:

Britton, uzun vadeli olumsuz yan etkiler bildiren %6 düşük dozlarda daha fazla meditasyon yapma eğiliminde olduğunu söylüyor. Daha uzun süreler meditasyon yapılan inzivaların, kişilerde “olumsuz” meditasyon deneyimleri için bir risk faktörü olduğu daha önce bildirilmiş.

Sürenin yanı sıra bağlam ve kültür de dikkate alınmalıdır. Her ne kadar meditasyon ve farkındalığın olası olumsuz etkilerine ilişkin araştırmalar nadir olsa da Britton’un çalışması hiçbir şekilde tek örnek degil.

Britton, “Birdenbire bunun hakkında konuşmaya başlıyoruz, ölçüyoruz ve sanki her yerdeymiş gibi görünüyor. Sanki yeni ortaya çıkmış ve daha çok oluyor gibi görünüyor, ama öyle değil.” diyor.

Bu olumsuz etkiler akademi dışında da belgelenmiş. Britton şunu ekliyor: “Olumsuz etkiler yüzlerce yıllık Budist metin kaynaklarında belgelenmiştir. Yani bu yeni bir haber değil. Sadece mindfulness ve meditasyon uygulamalarının piyasa değeri o kadar yüksek ki bunun hakkında konuşmak uygun değil”.

Britton, “Faydaları azaltmaya çalışmıyorum. Ama her gün bana ‘Neden kimse bana bunun olabileceğini söylemedi?’ diyen ve ruh sağlıklarını düzeltmeye çalışan insanlarla karşılaşıyorum.” diyerek önemli bir noktaya değiniyor.

Britton, araştırması geliştikçe meditasyonla ilgili olası yan etkiler hakkındaki farkındalığı yaymayı umuyor. Meditasyon sırasında veya meditasyon sonrasında yukarıda belirtilen belirtilerden herhangi birini hissetmeye başlarsanız, bir ruh sağlığı uzmanına ulaşıp yardım almak gerekiyor.

Ayrıca bu tip olumsuz etkilere aşina olan travma bilgili bir meditasyon eğitmeniyle de konuşmanızı öneriyor. Britton, meditasyon ve farkındalıkla ilgili zararların bu alandaki her uzman tarafından kabul edilmediğini, bu nedenle deneyiminizi küçümsemeyecek ve size “meditasyona devam etmenizi” söylemeyecek biriyle konuşmanın önemli olduğunu ekliyor.

 

*Dr. Willoughby Britton, duygudurum ve anksiyete bozukluklarında meditasyon ve farkındalık temelli müdahalelerin psikofizyolojik (EEG, EMG, EKG) ve nörobilişsel etkilerini araştıran Brown Klinik ve Duygusal Sinirbilim Laboratuvarı’nın direktörüdür. Araştırmaları meditasyonun etki mekanizmalarını, tedavi sonuçlarının düzenleyicilerini, uygulamaya özgü etkileri ve olumsuz etkilerini araştırır.

02 Haziran 2021’de yayınlanan bu yazı Uzm. Ece Türkmut Dere tarafından Türkçeye çevrilmiştir. 

*5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserlerini Koruma Kanunu Konusunda Yasal Uyarı: Site içerisinde yer alan orijinal yazılar, derlemeler ve çeviriler Ece Türkmut Dere’ye aittir. İzin almadan ve kaynak göstermeden kopyalanamaz, alıntı yapılamaz.