Meditasyon size uygun olmayabilir..

Meditasyon yapmak size uygun olmayabilir…

 

Popüler kültür son zamanlarda meditasyonun olumlu yan etkilerini epey vurguluyor. Ama depresyon, anksiyete ve hatta psikoz veya manide artış gibi olumsuz olan yan etkilerinden pek bahsetmiyor.  Konuyu derinlemesine inceleyen çok az çalışma var.

Meditasyonun, stres, kaygı, depresyon ve madde bağımlılığına yönelik kullanımı giderek artan bir biçimde tedaviye destek seçeneği olarak listeye ekleniyor. Sanırım bu noktada meditasyonun ne zaman etkili olduğunu ve ne zaman risk oluşturabileceğini anlama ihtiyacı da çok önemli hale geliyor.

 

Ulusal Eğitim Akademisi/Spencer Vakfı’nda doktora sonrası araştırma görevlisi olan Matt Hirshberg  yürüttüğü bir araştırmada şunu söylüyor: “Davranışsal ya da ilaçla ilgili her tür tedavide iki taraf vardır. Faydaları nelerdir ve riskleri nelerdir? Farkındalık meditasyonu üzerine yapılan araştırmalar ağırlıklı olarak faydalarına, nasıl çalıştığına, ne ölçüde işe yaradığına vb. odaklanmıştır. Bu çalışma ise potansiyel risklere ilişkin ampirik tahminler sağladı.”

Yapılan çalışmada 2002 ve 2016 yılları arasında bir toplum sağlığı kliniğinde Farkındalığa Dayalı Stres Azaltma (MBSR) dersine katılan 2.150’den fazla yetişkinin verilerini inceledi. MBSR, sağlık bakım ortamlarında yaygın olarak sunulan ve genellikle yüz yüze öğretilen standart sekiz haftalık bir farkındalık programıdır. Araştırmacılar, sıkıntılı fiziksel  ve psikolojik semptomların ortak bir değerlendirmesini yaparak deneyim öncesi ve sonrası sonuçlara baktı.

Zararı değerlendirmenin standart bir yolu olmadığından araştırmacılar, ortalama semptomların kötüleşip kötüleşmediği, semptomların arttığını bildiren kişi sayısı ve klinik olarak anlamlı zarar dahil olmak üzere çeşitli yaygın zarar ölçümlerine baktılar. Semptomlarda %35‘ten fazla artış rapor eden ve semptomlarda kategorik bir kötüleşme (örneğin normal semptom seviyesinden hafif semptomatik seviyeye) bildiren kişilerin oranının pek de az olmadığını buldular.

Ancak meditasyon pratiği, günlerce, aylarca hatta yıllarca süren yoğun meditasyon inzivalarından, evde günlük 5-15 dakikalık pratik yapmaya kadar pek çok farklı anlama gelir. Anlaşılan bildirilen zarar vakalarının çoğu daha yoğun ve duyusal yoksunluk içeren meditasyon uygulamalarıyla ilgilidir. 

Brown Üniversitesi ve Kaliforniya Üniversitesi’nden araştırmacılar tarafından yapılan bir başka araştırma uygulayıcıların deneyimini inceledi. Bu çalışma meditasyonun katılımcıların duygularını, duyusal algısını, sosyal etkileşimini, benlik duygusunu ve daha fazlasını etkileyen şaşırtıcı olumsuz yan etkilere neden olabileceğini ortaya koymuştur. Örnegin araştırmaya katılanlardan bazıları halüsinasyonlar, panik, motivasyon kaybı ve travmatik anıların yeniden yaşadığını bildirmişler.

Yıllardır hepimiz meditasyonun inanılmaz zihinsel, duygusal, ruhsal ve fiziksel faydalarını duyuyoruz, okuyoruz. Bu kadim tekniğin, kendinizi daha sakin, daha mevcut ve daha dengeli hissetmenizi sağlayacağı öne sürülüyor. Çoğunlukla bu iddialar sağlam temellere dayanıyor ve giderek daha fazla klinik araştırma da uygulamanın etkinliğini destekliyor. Gerçekten de birçok insan meditasyondan sayısız fayda elde edebilir. Bilim, farkındalık (mindfulness) uygulamasının perspektif kazanmamıza, stresi azaltmamıza, hafızayı geliştirmemize ve fiziksel olarak daha sağlıklı olmamıza yardımcı olabileceğini kanıtlıyor.

Ancak hayattaki her şey gibi meditasyonun da farkında olmadığınız bazı dezavantajları olabilir. Tıpkı yogada incinebileceğiniz gibi meditasyonda da incinebilirsiniz. Ama kimse bundan bahsetmiyor.  

Meditasyonun riskleri hakkında nispeten daha az bilimsel araştırma olmasına rağmen, aşağıdaki bulguları hakemli dergi PLOS One’da yayınlanan bir çalışmadan alıp derledim.

Çalışmayı Brown Üniversitesi ve Kaliforniya Üniversitesi’nden araştırmacılar yürütmüştür. Meditasyonun olumsuz etkileri üzerine sınırlı araştırma bulunduğunu ve meditasyon yapan herkesin aşağıdaki olumsuz etkilerin herhangi birini veya tamamını yaşamayacağını akılda tutmak önemli. Ama bunların yaşanabilir ve kimin yaşayabileceğini bilemiyoruz dolayısıyla bunu da akılda tutmak önemli.

Fakat travma bilgili bir yaklaşımla bir uygulama öneriyorsak bu tehlikelerin neden kaynaklanabileceğini, beyin ve sinir sistemine olası olumsuz etkilerini anlayabiliriz. Insan deneyimi biriciktir ve dayanıklı türler olarak sinir sistemimiz ve beynimiz bizi hayatta tutmak için evrilmiştir. Bazı savunmaların aniden ortadan kaldırılması sistemde büyük düzensizlikler ve bozulmalara sebep olabilir… 

Ne gibi?

Mesela…

1. Olumsuz düşünmeye sebep olabilir.

Pek çok insan daha iyimser ve şefkatli hissetmeye yardımcı olmak için meditasyona başvuruyor ancak durum her zaman böyle değil. 2017 çalışmasına katılanların neredeyse yarısından fazlası meditasyonun neden olduğu sanrısal, mantıksız veya paranormal düşüncelerin yanı sıra yürütme işlevinde, kendini kontrol etme ve işleri yönetme yeteneğinde olumsuz bir değişiklik yaşadığını bildirmiştir.

2009 yılında Seattle Pasifik Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma da bu bulguları doğrular ve katılımcıların meditasyon nedeniyle de sanrısal hissettiklerini göstermiştir.

 

2. Duyusal algınız değişebilir.

Meditasyon nedeniyle görme, koklama, duyma ve tatma şekliniz değişebilir. 2017 araştırmasına göre birçok katılımcı, orada olmayan görüntüler, halüsinasyonlar, yanılsamalar veya ışıklar gördüğünü; sonrasında ışığa ve sese karşı duyarlılığın arttığını ve zaman ve mekan algısında bozulma olduğunu bildirdi.

Psychology Today’e göre, aslında bazı insanlar yukarıda sıralananlar gibi bazı (özel!) vizyonlar deneyimleyecekleri umuduyla meditasyona giriyorlar; bu verimsiz ve hayal kırıklığına yol açabilecek bir düşünce; çünkü bunlar coğu zaman duyusal işleme zorluklarından kaynaklanıyor. 

 

3. Motivasyon azalabilir.

Zaten erteleme konusunda sorun yaşıyorsanız meditasyon sizi iyice zora sokabilir: 2017’deki çalışma, uygulamanın ciddi bir motivasyon eksikliğine neden olabileceğini bulguladı. Üstelik bu değişim yalnızca iş gibi zorunluluklar için geçerli değil. Araştırmaya göre meditasyon, depresyonun etkilerine benzer şekilde daha önce keyif aldığınız aktivitelere olan ilginizi kaybetmenize de yol açabilir. Psychology Today’e göre bu ilgi eksikliği, pek çok meditasyoncunun uğruna çabaladığı ortak bir beceri olan bağlanmamanın yanlış yorumlanmasının bir sonucu olabilir.

 

4. Olumsuz anıları ve duyguları yeniden yaşayabilirsiniz.

Meditasyon, geçmişte bastırmış olabileceğiniz ve hatta hatırlamadığınız deneyim, duygu ve anıları yüzeye getirebilir. Bu da başa çıkılması zor olabilecek olumsuz duygular seline yol açabilir. Araştırmaya katılanlar panik, kaygı, korku, paranoya, depresyon ve keder hissettiklerini bildirdi.  2009 araştırmasındaki denekler travmatik deneyimleri geriye dönüşler (flashback) şeklinde yeniden yaşadıklarını bildirdiler.

 

5. Bazı fiziksel yan etkilerle karşılaşabilirsiniz.

Bazıları meditasyonu zihinsel ve duygusal bir araç olarak görse de meditasyonun beden üzerinde de kanıtlanmış fiziksel etkileri vardır.

2017 araştırmasındaki denekler, ağrı, basınç, istemsiz hareketler, baş ağrıları, yorgunluk, halsizlik, mide-bağırsak sorunları ve baş dönmesi dahil olmak üzere tüm sistemlerinde olumsuz değişiklikler yaşamıştır.

 

6. Benlik duygunuza zarar verebilir.

Klişe gelebilir ama hayattaki en önemli ilişkiniz kendinizle olan ilişkinizdir; çünkü bu diğer tüm ilişkilerinizi etkiler. Dolayısıyla meditasyonun benlik duygunuzu olumsuz yönde etkileme potansiyeline sahip olması oldukça rahatsız edici bir ihtimaldir.

Irvine Kaliforniya Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde psikiyatri ve insan davranışı fahri profesörü Deane H. Shapiro, Jr. tarafından 1992 yılında yürütülen bir araştırma, katılımcıların bir meditasyon inzivasından döndükten sonra olumsuz niteliklerinin daha fazla farkına vardıklarını ortaya çıkardı.

Sonraki çalışmalarda dissosiasyon, temel benlik duygusunun kaybı ve aidiyet kaybı hissettiklerini bildirdiler. Ayrıca birçok katılımcı, kendileri ile dünyanın geri kalanı arasındaki sınırların bulanıklaştığını hissettiklerini belirtti.

 

7. Sosyal bozulmalar.

Meditasyonda kendinizle temasınızın niteliği başkalarıyla etkileşim şeklinizi de değiştirebilir ve bu her zaman iyi yönde değildir.

2017 çalışmasına katılanların yarısı, meditasyon nedeniyle sosyal bozulma hissettiklerini veya başkalarının yanında normal davranmada zorluk yaşadıklarını söyledi.

Katılımcıların neredeyse yarısı yoğun uygulama veya meditasyon inzivasından sonra topluma yeniden entegre olmakta zorluk yaşadıklarını bildirdi.

Diğerleri ise sosyal açıdan kendilerini o kadar bozulmuş hissettiklerini ve bunun aslında mesleklerini de olumsuz etkilediğini belirtti.

Bütün bunları bilmek meditasyonun ve mindfulness uygulamalarının olası yararlarını azaltır mi? Elbette HAYIR. 

Ancak bunları bilmek bir uygulamanın herkes icin uygun olmadıgını anlamak ve bu bağlamda insanlara yeterince güvenli seçenekler sunarak yönlendirmek ve herkes için yeterince güvenlik oluşturan önlemler almak için gereklidir. Önerim, meditasyon ya da mindfulness öğrenmek ya da uygulamak istiyorsanız kolaylaştırıcının travma bilgili olduğundan emin olun…

 

Uzm. Ece Türkmut Dere

*5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserlerini Koruma Kanunu Konusunda Yasal Uyarı: Site içerisinde yer alan orijinal yazılar, derlemeler ve çeviriler Ece Türkmut Dere’ye aittir. Izin almadan ve kaynak göstermeden kopyalanamaz, alıntı yapılamaz.