TRAVMA BİLGİLİ NE DEMEK?

“Travma bilgili” kavramı günümüzde epey yaygın bir kullanılmaya başlandı. Travma bilgili bakım, travma bilgili sağlık hizmeti, travma bilgili okul, travma bilgili topluluk, travma bilgili yoga… adını siz koyun. Travma, sanıldığından daha yaygın bir olgudur ve toplumun büyük bir bölümünü etkiler. Kelimenin tam anlamıyla beyni ve sinir sistemini yeniden yapılandırır. Bu yüzden çoğu zaman maruz kalanı zihinsel veya fiziksel sorunlarla baş başa bırakır. ABD Ulusal Davranışsal Sağlık Konseyi, ABD’li yetişkinlerin %70’inden fazlasının hayatlarında en az bir kez bir tür travmatik olay yaşayacağını bulgular. Ayrıca, ruh sağlığı hizmeti alan danışanların %90’ından fazlası travma yaşamış oldugunu bildirir. Dikkatle ele alınmadığında, travma ruh saglıgı sorunlarına ve madde kullanım bozukluklarına yol açabilir veya şiddetlendirebilir. Ayrıca fiziksel sağlığın kötüleşmesine yol açabilir. Dönüm noktası niteliğindeki Olumsuz Çocukluk Çağı Deneyimleri Çalışması, çocukluk çağı travma deneyimleri ile yaşamın sonraki dönemlerinde daha kötü bir sağlık durumu arasında kesin bir ilişki bulan ilk çalışmalardan biridir.

1990’larda Judith Hermann, Bessel van der Kolk gibi uzmanlar travmanın farklı yönlerini gösteren çalısmalar yayınlıyordu. 1998 yılında Olumsuz Çocukluk Çağı deneyimleri araştırmasının ilk yayınlandığında sans eseri travmanın etkileri üzerine önemli bir uyanış yarattı. Yine de ne sağlık sistemi ne hekimler uzun süre bu çalışma sonuçlarıyla pek ilgilenmemişti. 1992 yılında Anna Jennings adında 32 yaşında bir hastanın intiharıyla sonuclanan bir olay “travma bilgili” yaklaşımların önemini kavramaya yol açtı. Erken donemde zorlu bir travma deneyimi yaşamış ve yaşamında toplam 17 yıl tedavi görmüş olan Anna tedavi sürecinde defalarca tekrar travmatize edilmişti (re-traumatize). Annesi daha sonra Anna’ya hiçbir zaman travma degerlendirmesi yapılmadığını ve OCCD oldukca yüksek oldugunu vurgulayacaktı.

Takip eden dönemlerde yürütülen pek çok çalışma sayesinde “Trauma Informed” kavramı şekillendi. SAMSHA (Madde Bağımlılığı ve Ruh Sağlığı Hizmetleri İdaresi) 6 ana maddeden olusan bir yaklaşım çerçevesi hazırladı. Travma bilgili yaklaşımın altı ilkesi şöyledir:

Güvenlik

İnsanlara güvenliğin onlar için ne anlama geldiğini sormalıyız. Güvenliğin bizim için ne anlama geldiğine ilişkin kendi dünya görüşümüze, varsayımlarımıza ve yaşam deneyimimize meydan okumazsak, HERKES için bir güvenlik duygusu sağlayamayız. Bizimkinden farklı deneyimlere sahip olanlar için güvenlik yarattığımızdan emin olmalıyız.

Bu, insanların yaşları, kültürel farkliliklari, etnik kimlikleri, demografik özelliklerini dikkate aldığımız anlamına gelir. Güvenlik, fiziksel, duygusal ve kişilerarası güvenlik bilinci anlamına gelir. Fiziksel, psikolojik, sosyal, etik boyutu vardır.

Güvenilirlik ve Şeffaflık

Travma bilgili yaklaşımlarda operasyonlar ve kararlar şeffaflık ön planda tutularak yapılmalıdır. Amaç, hizmet alıcıları, personel ve paydaşlar arasında güven oluşturmak ve sürdürmek olmalıdır. Güvenilirliği ve şeffaflığı desteklediğimizde diğer sesleri soz almaya ve katılmaya davet ettiğimiz anlamına gelir. Sır saklamak ve bilgi saklamak travma bilgili değildir. Her nasıl bir topluluk/ organizasyon olursa olsun güvenilirlik ve şeffaflık, ilişkilerde bir bağlantı kültürü ile başlar. Birini selamladığınızda basit bir sıcak gülümsemeden çatışmaya güvenli ve saygılı bir şekilde yaklaşmaya kadar her şey önemlidir. Çatışma, insan ilişkilerinin normal bir parçasıdır, ancak çatışmayla nasıl başa çıktığımız çok zarar verici olabilir ve travmaya neden olabilir. Birçok insan bu nedenle eğitim ve iş ortamlarında travma yaşamıştır. Çatışmayı dönüştürücü bir şekilde aşma esnekliğine sahip güçlü ilişkiler kurmak çok önemlidir.

Akran Desteği

Travma konusunda bilgi sahibi olan kişi ve kuruluşlar, akran desteği gibi uygulamalara öncelik verir. Bu ilke, akran desteği kültürünü ve değerlerini entegre etmekle ilgilidir. Travma bilgili alanda calısan her kisi ve kurum liderlerden, çalsana ve gönüllülere akran desteğinin karşılıklılığı için fırsatlar yaratma olasılığa odaklanır. Gorev yapan kisiler arasında daha derin karşılıklı bağlantılar için fırsat yaratan bir organizasyon travma konusunda bilgilidir.

İşbirliği ve Karşılıklılık

Travma bilgili bir yaklaşımda herkes için işbirlikçi bir tavır gereklidir. Travma bilgisine sahip bir kisi ya da organizasyonda kasıtlı bir omuz omuza yaklaşım ve hiyerarşileri yıkmaya odaklanmak vardır. Farklı sorumluluk seviyelerine sahip farklı roller olduğu gerçeğinden kaçınamayız. Bununla birlikte, güç farklılıkları ve hiyerarşiyi ortadan kaldırılabilir ve insanlar arasında birliktelik, eşitlik ruhunu destekleyerek ortaklık kurabiliriz.

Güçlendirme, Ses ve Seçim

Bu ilkenin önemli bir yönü, kisi ya da organizasyonun travmadan iyileşme olasılığına inanmaları gerektiğidir. Travma dan sag çıkanlar zaten dayanıklıdır. Güçlendirme, insanların içsel direncini desteklemeye devam etmek anlamına gelir. Güçlendirme, kişiye dışarıdan bir “uzman” tarafından verilen güçten ziyade, kişinin kendi içsel bilgeliğinden ve gücünden gelir. Bazen travma etkisiyle kendi gözleriyle göremeyebilecekleri güçlü yönlerine ve yeteneklere ışık tutarız. Travma deneyimi olan birçok insan çeşitli zorluklar yasar. Bu nedenle, seçim gerçekten önemlidir. Bir kişinin her zaman seçeneği olmalıdır. Dr. Peter A. Levine şoyle söyler: “Dirençli güç, çaresizliğin zıttıdır… Güçlendirme, kişisel otoritenin kabulüdür. Kişinin kendi enerjisinin yönünü ve uygulamasını seçme kapasitesinden kaynaklanır. Ustalık, tehditle başarılı bir şekilde başa çıkmada becerikli tekniklere sahip olmaktır.”

Kültürel, Tarihsel ve Toplumsal Cinsiyet Konuları

Travma bilgili yaklaşım, geçmişteki kültürel klişeleri ve ön yargıları aktif olarak hareket ettirir (ör. ırk, etnik köken, cinsel yönelim, yaş, coğrafyaya dayalı), toplumsal cinsiyete duyarlı kapsayıcı hizmetler sunar, geleneksel kültürel bağlantıların iyileştirici değerinden yararlanır ve tarihsel travmayı tanır ve ele alır.

Her gün travma bilgili bir mercekten bakmayı seçeriz ve istemeden de olsa bir kisiyi yeniden travmatize etmemek için elimizden gelen her şeyi yaparız.

Bu bağlamda özetlersek “travma bilgili” olmak demek, travmanın etkisine dair bir anlayış ve duyarlılığa dayanan; fiziksel, psikolojik ve duygusal güvenliği vurgulayan, hem hizmet sağlayıcı hem de sağ çıkan için kontrol ve güçlendirme duygusunu yeniden inşa etmeye yarayan fırsatları yaratan, temel bir çerçeve sağlar. Travma bilgili bir kişi, program, organizasyon ya da sistem, bireylere ve topluma rehberlik etmek için 4 önemli maddeden bahseder. Bunlar 4 R olarak tanımlanır. 4R şunları icerir; Farkındalık (Realizing), Tanımak (Recognize), Yanıt (Respond), Yeniden Travmatizasyona Direnme (Resist Re-traumatization)

Yani,

1. 1. Travmanın yaygınlıgının, etkisinin farkında olmak ve potansiyel iyileşme yollarını anlamak.
   2. Bir sisteme dahil olan herkeste (hastalar, aileler, personel vb) varsa travma deneyiminin belirtilerini ve semptomlarını anlamak ve tanımak.
   3. Travma üzerine bilgileri politikalar, prosedürler ve uygulamalara tamamen entegre ederek yanıt vermek.
   4. Aktif olarak tekrar travmatizasyona karşı direnmek ve korumak.

Fikirler ve uygulamalar toplumda yayıldıkça, travma bilgili yaklaşımların daha az bilinen R’lerini keşfetmeye başlarız; Respect, Relationship, Resiliency, Regulation, Recovery.

Bu rehberlik, pozitif Iyileşme (recovery) için Dayanıklılık (resilliancy) ve Düzenlemeyi (regulation) teşvik eden değişimlere götürür. Saygı (Respect) ve İlişki (relationship) dahil olmak uzere travma bilgili (kültürel) bir yaklaşım yaratmada önemli unsurlarıdır.

Travma bilgili uygulayıcılar, travma alanında eğitimlerine devam etmeyi taahhüt ederler, alandaki yenilik, gelişime ve uygulamaları takip ederler, güvenlik, güvenilirlik ve şeffaflık, akran desteği, işbirliği ve karşılıklılık, güçlendirme, söz ve seçim, kültürel, tarihsel, toplumsal ve cinsiyet konuları gibi bazı temel prensipleri içselleştirir ve buna uygun hareket ederler.